Όλα όσα πρέπει να ξέρουμε για το χωριό «Σταυρός»... και τη γύρο περιοχή.
Προφορική και Γραπτή Παράδοση - Ιστορία - Μελέτες - Έρευνες - Παλιές Eκκλησίες - Λιτανείες - Πανηγύρια - Γειτονιές - Σπίτια και Κουζίνες - Πεζοπορίες - Περιπατητικές Διαδρομές...
Ένα κείμενο του Π.Σ.Μ. Σταυριώτη
Τα Γουλουμάτα, οι Πειρατές και η Kαμένη Γράβα
«Η παράδοση μας διηγείται ότι πριν χτιστεί το σύγχρονο χωριό, υπήρχε μικρός οικισμός κάπου μεταξύ του σημερινού Σταυρού και της Στρογγυλής, με το όνομα «Γουλουμάτα» που προέρχεται από το επίθετο Γουλουμής, το οποίο δεν υπάρχει πια στο Σταυρό αλλά το συναντάμε στον Άγιο Ματθαίο.
Μια εκκλησία του Αγίου Νικολάου στη θέση Γουλουμάτα ανακαινίστηκε το 1952. Ο οικισμός αυτός, κατά την παράδοση πάντα, καταστράφηκε πριν από 300 χρόνια περίπου από Αλγερινούς πειρατές. Στο μέρος που υποτίθεται ότι υπήρχαν κατοικίες, έχουν βρεθεί κατά καιρούς ανθρώπινα οστά και κεραμίδια. Επίσης, στη θέση Παλιοκλήσι ή «Γούλος», υπήρχαν μικρά σπιτάκια που ίσως παλιά χρησιμοποιούνταν για λουτρά. Πριν από 65 περίπου χρόνια (προφανώς πριν από το 1960 που γράφτηκε αυτό το κείμενο), πλάκες από αυτά τα λουτρά μεταφέρθηκαν στον οικισμό Κομιανάτα, όπου έχουν φτιαχτεί με αυτές πεζούλια στην πλατεία του οικισμού. Στο Φόρο, όπως παλιά λεγόταν η μικρή αυτή πλατεία...»
Σχετικά με την καταστροφή του πρώτου χωριού, αναφέρεται το εξής:
«...Οι κάτοικοι αυτού του χωριού, όταν αντιλήφθηκαν πειρατική απόβαση στα δυτικά παράλια του νησιού(*), εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και κατάφυγαν σε μια σπηλιά στην πλαγιά του βουνού. Εκεί, για να πλησιάσει κανείς στην είσοδο, ήταν ανάγκη να αναρριχηθεί...
...Φημολογείται ότι η σπηλιά αυτή καταλήγει στην απέναντι όχθη με έξοδο μεταξύ Μπενίτσας και Αγίου Ιωάννη, όμως αυτό δεν έχει εξακριβωθεί.
...Οι πειρατές, όταν έφτασαν και βρήκαν ακατοίκητα τα σπίτια, έβαλαν φωτιά και κατέστρεψαν το χωριό και μετά ακολούθησαν τυχαία το δρομίσκο που οδηγούσε στη σπηλιά. Στο δρόμο προφτάσανε μια γριούλα καθυστερημένη που τραβούσε με ένα σχοινί το γουρουνάκι της, προσπαθώντας να γλιτώσει μαζί της κι αυτό. Οι πειρατές κατάφεραν και της αποσπάσαν το μυστικό. Η γριούλα, απονήρευτη, τους είπε ότι οι χωριανοί κατάφυγαν στη σπηλιά για να γλιτώσουν από τους πειρατές...
...Οι πειρατές πλησίαζαν στην είσοδο της σπηλιάς με αναρρίχηση, μα ένας- ένας, φονεύονταν. Τότε, σκέφτηκαν να ανατινάξουν τους βράχους. Πράγματι, τοποθέτησαν στην είσοδο κοντά σάκους με πυρίτιδα που την πυροδότησαν κι έτσι οι χωρικοί βρήκαν τραγικό θάνατο ανάμεσα στους βράχους και στις φλόγες ύστερα από μια τρομερή έκρηξη. Έκτοτε, η σπηλιά ονομάζεται «Καμένη Γράβα». Και σήμερα ακόμα, όποιος επισκεφτεί την Καμένη Γράβα δεν αμφιβάλλει ότι κάποια μεγάλη έκρηξη έγινε κάποτε εκεί...»
Αλέξανδρος Κομιανός - Λίλις
Σταυρός 1960.
* Tο 1537 έχουμε την μεγάλη καταστροφή του νησιού από τους τούρκους του Mπαρμπαρόσα, που συνεπάγεται τον αφανισμό προγενέστερων οικισμών.
Ιστορικές Aναφορές των Εκκλησιών του Σταυρού...
Εκκλησιές παλιές... ίσος 100 ή και 200 χρόνια πριν το 1502!
Aπό το βιβλίο του Ιστορικού κ. Χαρίλαου Κόλλα, «Η νήσος των Κορυφών τον 16ο αιώνα», κατόπιν έρευνάς του, στο «Iστορικό Αρχείο Κέρκυρας». Αξίζει τον κόπο να κάνουμε αναφορά σε εκκλησίες του Σταυρού, που αναφέρονται από τον κ. Κολλά, με τις χρονολογίες που βρήκε...
• Άγιος Nικόλαος, Καμάρι - Δαφνάτα. 11/7/1567
• Άγιος Νικόλαος «των Μπραταδάτον» 24/11/1567
• Υπεραγία Θεοτόκος Οδηγήτρια (Παναγιωπούλα) 11/7/1587
• Υπεραγία Θεοτόκος «εις την Βλαχέρενα». 24/9/1589
• Μονή Υπαπαντής «χωρίου του Σταυρού». 31/8/1502
• Άγιος Γεώργιος «χωρίου του Σταυρού». 21/5/1560
• Υπεραγία Θεοτόκος «του Αγνάτι». 12/12/1566
• Άγιος Αρσένιος. 24/11/1587
• Άγιος Νικόλαος «εις τα Γουλημάτα». 27/12/1589
• Μονή Ευαγγελίστριας «εις Δριμόπολι». 12/5/1595
• Άγιος Iωάννης. 18/10/1597
Αυτά φέρονται ως συμπεράσματα από μελέτες του Ιστορικού αρχείου Κέρκυρας. Ας σημειωθεί ότι οι χρονολογίες που αναφέρονται (από το Νοτάριο Τοξιότη Εμμανουήλ), δεν είναι κτητορικές, αλλά τότε που συντάχτηκαν οι συμβολαιογραφικές πράξεις! Οι εκκλησίες σημαίνει ότι προ υπήρχαν (δεκάδες, ίσος και εκατοντάδες χρόνια πριν!).
Η επόμενη αναφορά εκκλησιών είναι αυτή που δημοσιεύσαμε στο πρώτο βιβλίο του Σταυρού, που έγινε στις 14 Mαΐου του 1753... περίπου 200 χρόνια αργότερα.
Ο Δρ. Γιώργος Γαστεράτος... για την ίδρυση του «Σταυρού».
Σίγουρα το χωριό Σταυρός έλκει την καταγωγή και την ίδρυσή του σε προγεγέστερες εποχές, όταν ήταν εν ακμή η λατρεία προς τον άγιο Αρσένιο, δηλαδή πριν τον 15ο αιώνα. Αυτό είναι πια σίγουρο και το αποδεικνύω στη διατριβή μου. Πιστεύω δηλαδή ότι το χωριό σας όπως και μερικά άλλα που έχουν ναούς του αγίου Αρσενίου (Αναπλάδες Λευκίμμης, Ομαλή ή Σγουράδες, Ποταμός κλπ) ανήκουν σε ένα απώτατο (βυζαντινό) παρελθόν αλλιώς δεν εξηγείται διαφορετικά η ύπαρξη τέτοιων ναών σήμερα, διότι από τον 15ο αι. έχουμε την εμφάνιση στην Κέρκυρα του λειψάνου του αγίου Σπυρίδωνος και τη σταδιακή υποχώρηση της λατρείας του αγίου Αρσενίου. Άλλωστε, λίγο πιο μετά, το 1537 έχουμε την μεγάλη καταστροφή του νησιού από τους τούρκους του Mπαρμπαρόσα, που συνεπάγεται τον αφανισμό προγενέστερων οικισμών. Οι νέοι έποικοι που εγκαταστάθηκαν στην Κέρκυρα δε γνώριζαν τίποτε για τον "κερκυραίο" άγιο Αρσένιο και εύκολα υιοθέτησαν τη λατρεία του γνωστού σε αυτούς αγίου Σπυρίδωνα.
Γιώργος Γαστεράτος
Φιλόλογος - Ιστορικός - υπ. δρ. Ιστορίας Iόνιου Πανεπιστημίου
O Eμμανουήλ Κομνηνός
• Ιστορικά θα πούμε ότι, το 1149 ο Eμμανουήλ Κομνηνός κατέλαβε την Κέρκυρα και εγκατέστησε σε αυτήν στρατό. Στην περιοχή μας εγκατέστησε στρατιώτες από πολλές περιοχές της αυτοκρατορίας. Φυσικά όλοι αυτοί οι στρατιώτες είχαν μαζί τους και της οικογένειες τους. Το βασικό σχέδιο ήταν να προστατευτεί η πόλη της Kέρκυρας και από το νότο.
Το φρούριο του Γαρδικίου ήταν ένα ισχυρό οχυρό και σε συνδυασμό με τη φρουρά που βρίσκονταν στις Παυλιάνες... έλενχαν όλο τον κάμπο. Σε περίπτωση που έσπαγε αυτό το πρώτο μέτωπο... δεύτερη αμυντική γραμμή ήταν στα Επισκοπιανά, στη Στρογγυλή, στο Σταυρό, στους Άγ. Δέκα... και μετά από εκεί, μία τρίτη στους στους Καστελάνους.
Iδιαίτερα η περιοχή του Σταυρού έπαιζε σημαντικό ρόλο γιατί φύλασσε το πέρασμα από το κάμπο προς την Πόλη.
Ο Kομνηνός έφερε μαζί του στρατιώτες διαφόρων χριστιανικών αιρέσεων... μία από τις πιο γνωστές ήταν αυτή των Παυλικανών - Βογγομύλον... Γι αυτό, σύμφωνα με τους ιστορικούς, έχουμε και τις δύο Παυλιάνες... αλλά και μια παλιά ονομασία του Σταυρού που (σε παλαιά έγραφα) αναφέρετε σαν «Γοκομύλη».
Ακόμα ο Αλέξιος ο Κομνηνός, εκτός από Bογομίλους του βορά, έφερε μαζί του και Κομιανούς από τα Kομνηνάτα(?) της Kαππαδοκίας, ...όπως και Χαλδαίους (Χαλιδιάτα?)... και Αρμένιδες (Αρμαράτα?) από τα βάθη της ανατολή. Φυσικά οι Κομιανοί λέγετε ότι σχετίζονται πιο άμεσα με τον Κομνηνό... αλλά μάλλον το «Κομιανός» ήταν προσωνύμιο που δίνονταν σε όλους τους στρατιώτες του Κομνηνού (?).
Η ονομασία «Κορνάτα»... σύμφωνα με τον Οδυσσέα - Κάρολο Κλήμη
• Iδιαίτερα με την ονομασία «Κορνάτα» υπάρχει η άποψη ότι βγαίνει από μία λατινική ρίζα που αφορά στρατιωτική ορολογία. Το λατινικό «CORNOUS»... μεταφράζετε σαν «ΚΕΡΑΣ»... και όντος αυτό ταυτίζετε και με το γαλλικό «ΜΑΛΕΒΡΑ» που μπορεί να μεταφραστεί ως «στρατιωτικός ελιγμός». Άρα τα Κορνάτα είναι η περιοχή όπου το «δεξή κεράς» της Pωμαϊκής Βυζαντινής στρατιάς, ελίσσεται, με κατεύθυνση Επισκοπιανά - Στρογγυλή - Σταυρός! ...ενώ το αριστερό «κέρας» ελίσσεται από το Άγ, Mατθαίο προς Παυλιάνα - Άγ. Δέκα! Αυτά σύμφωνα με τον Iστορικό Mελετητή και Συγγραφέα Οδυσσέα - Κάρολο Κλήμη.
• Ένας παλιός οικισμός φέρετε να υπήρχε στα «Γουλουματα»... εκεί που σήμερα στέκει η παλιά εκκλησία του Άι Νικόλα του Γουλουμή. Αυτά τα «Γουλουμάτα» πρέπει να είχαν κτισθεί πάνω σε ένα παλαιότερο οικιστικό Pωμαϊκό - Βυζαντινό συγκρότημα... που από κάτω από αυτό όμως δε γνωρίζουμε αν προ υπήρχε... κάτι ακόμα πιο παλιό. Λέγετε ότι, παλαιότερα διακρίνονταν εκεί ερείπια ρωμαϊκών λουτρών ή κάποιας έπαυλης.
• Λέγετε ότι οι κάτοικοι αυτού του πρώτου χωριού, είχαν έρθει από την Kεφαλληνία. Φυσικά μιλάμε για πολύ μετέπειτα χρόνια από αυτά του Αλεξίου Κομνηνού. Mην ξεχνάτε ότι οι Βενετοί έφερναν συνέχεια στην περιοχή στρατιώτες άποικους από τις άλλες κτήσεις τους... όπως από το Mωριά και την Κρήτη. Γι’ αυτό έχουμε «Mοραΐτες» και «Kρητικούς» σαν επώνυμα στο χωριό μας!
Ακόμα πολλά επώνυμα, όπως «Γιώτης - Γιωτακης, κρατούν την καταγωγή τους, από Hπειρώτες που έρχονταν, στα μετέπειτα προ-επαναστατικά χρόνια, στην Κέρκυρα. Το πρώτο αυτό χωριό, τα Γουλουμάτα, φαίνεται ότι ξεκληρίστηκε από πειρατικές επιδρομές. Η ιστορία της «Καμένης Γράβας» είναι γνωστή σε όλους μας. Αυτή η απειλή είναι που έκανε τους «Γουλουμίδες» να φύγουν προς τον Άγ. Mατθαίο. Οι πολλοί κάτοικοι φαίνεται ότι ανέβηκαν προς τον ορεινό «Σταυρό» που ήταν καλά οχυρωμένος. Κατοίκησαν κυρίως, ανάμεσα στον άξονα Λουκάτα - Κομιανάτα... αλλά και προς το οχυρό πέρασμα, στα λεγόμενα «Μακράτα».
Στα μετέπειτα χρόνια οι Σταυριώτες έγιναν πολλοί... έτσι κάποιοι από αυτούς αποφάσισαν να ξανακατεβούν προς τα κάτω και φυσικά πρώτος τόπος κατοίκησης σταθήκαν γι’αυτούς τα «Κορνάτα», που, από ότι φαίνεται, πάντα ήταν μία ισχυρή οχυρή θέση...
Και η μελέτη συνεχίζετε!
Σουλιώτες στο Σταυρό από το 1804!
Καταγραφές Σουλιώτικων ονομάτων, της περιόδου 1830 - 1832
Στο Σταυρό (σε αυτές τις χρονολογίες) αναφέρονται έξη (6) επώνυμα Σουλιωτών (όπως αναφέρετε στο βιβλίο «Σουλιωτών γενεαλογίες», του Κ.Δ. Καραμούτσου, από τις Εκδώσεις «Παπαζήση»). Αυτά είναι...
• Σεχάτης Κίτσος του Ιωάννη.
• Ζαμπλάκος Αντώνης και Ζαμπλάκος Γιάννης του Νικολάου (αδέλφια).
• Μορφακιώτης Κίτσος και Μορφακιώτης Θανάσης (αδέλφια).
• Βλάχος Χρήστος.
• Πανταζής Γάννης.
• Παναγιωτακης Διαμαντής (παπάς).
Λέγεται ότι οι Σουλιώτες που εγκαταστάθηκαν στο Σταυρό κάθονταν στο «Αγνάντι» και αγνάντευαν τα Ηπειρώτικα βουνά (!) ...γι' αυτό και αυτή η ονομασία.
Να σημειωθεί ότι οι οικισμοί (τουλάχιστον τα Κομιανάτα και τα Λουκάτα), προ υπήρχαν ως «ισχυρές» θέσεις. Γι' αυτό ακριβός, ήρθαν εδώ οι Σουλιώτες να εγκατασταθούν... δεν θα πήγαιναν να μείνουν στο «πουθενά»!.
Σας αναφερουμε το Πυργόσπιτο των Πανταζέων (1804 - 1807) και μετέπειτα (1845) «Γιωτάκη»... Το μικρό «Σουλιώτικο φρούριο» βρίσκετε ανάμεσα στα Κομιανάτα και τα Δαφνάτα, κτισμένο πάνω σε μια μεγάλο βράχο. Aπό την μία μεριά «κοιτά» και από την άλλη «κοιτά» στο δρόμο που οδηγεί από το «Αγναντι» στα Κομιανάτα. Ας σημειωθεί ότι σπίτια των «Πανταζέων» κτίστηκαν και μέσα στα... ακόμα πιο παλαιά, Κομιανάτα.
Σημερινά «Σουλιώτικα» ονόματα Σταυριωτών... εκείνη την εποχή, τα συναντάμε στην γύρο περιοχή, όπως...
• Μπαλανίκας Αποστόλης και Αθανάσης (αδέλφια), στο Βιρό.
• Παγκρατιώτης Χρήστος, στο Αρβανιτοκάναλο.
• Μπέλος Γιώργος και Κωσταντής του Νικολάου (αδέλφια), στις Μπενίτσες.
• Πανταζης Νάκος & Νάκου Κατερίνη (σύζ) στη Γαρίτσα.
«Πανταζέους» βρίσκουμε και στο Μαντούκι όπου εγκαταστάθηκαν πολλοί Σουλιώτες και Παρά Σουλιώτες.
Είναι ξεκάθαρη η καταγωγή τους από το Σούλι και το Παρά Σούλι - «Τόσκεσι».
Στο Μαντούκι έχουμε και τις πιο πολλές καταγραφές, μια και οι «Πανταζέοι» ήρθαν (μαζί με τους άλλους Σουλιώτες) από την Πάργα (Άνοιξη του 1804) όπου είχαν βρει προσωρινό καταφύγιο.
Σήμερα πιθανών να υπάρχουν και άλλα Σουλιώτικα ονόματα στο Σταυρό... αυτά μπορεί να εξαφανίσθηκαν στην πορεία του χρόνου (από επιγαμίες) ... ή κάποια να χάθηκαν επειδή δεν υπήρξαν αρσενικά παιδιά, επειδή μετοίκησαν, ή επειδή επικράτησαν παρατσούκλια.
Καστρόσπιτα
Η μεγάλη καταστροφή του νησιού από τους τούρκους του Μπαρμπαρόσα και η «Καμένη Γράβα»... προφανώς ήταν και το γεγονός που έκανε τους κατοίκους του πρώτου χωριού να τραβηχτούν και να κατοικήσουν επάνω, στις ψηλές περιοχές. Οι πλούσιοι, έκτισαν νέα γερά κάστρα - σπίτια, έκτισαν νέα λιοτρίβια, πολλά υποστατικά και αποθήκες. Γύρω από τα κάστρα – σπίτια, τα καστρόσπιτα, οι φτωχότεροι νοικοκυραίοι έκτισαν με τη σειρά τους πέτρινα σπίτια με κατώγια και ανώγια. Νέες μάντρες με ξερολιθιές έζωσαν τον τόπο. Τώρα, εκτός από ελιές, φύτεψαν και αμυγδαλιές και συκιές και κυρίως, κυπαρίσσια για να έχουν την απαραίτητη ξυλεία για να φτιάχνουν δοκάρια, πατώματα και οροφές.
Αν παρατηρήσουμε (π.χ.) τον οικισμό Kομιανάτα, θα δούμε ότι σε έναν πολύ μικρό και στενό χώρο, κτίστηκαν πολλά σπίτια, το ένα δίπλα στο άλλο, όλα γύρω από κάποια άλλα μεγαλύτερα. Οι παλιοί κάτοικοι λένε ότι τα σπίτια αυτά επικοινωνούσαν μεταξύ τους με πόρτες και ανοίγματα. Λέγεται ότι από εκεί ειδοποιούνταν ή διέφευγαν οι κάτοικοι όταν κινδύνευαν.
H πάνω ορεινή περιοχή από όπου κτίστηκε το νέο χωριό και δεξιά προς το νότο, ως τον Παντοκράτορα, ονομαζόταν «Το βουνό της Μάρως».
Σανδουάρδο
Στην κορυφή αυτού του βουνού, λέγεται ότι υπήρχε ένα εκκλησάκι αφιερωμένο στον άγιο Eδουάρδο (Σανδουάρδο). Εκεί ήταν και το παρατηρητήριο του χωριού. Από εκεί παρατηρούσαν τη θάλασσα. Ταυτόχρονα, ο τόπος λειτουργούσε και ως σημείο εκτέλεσης των πειρατών που συλλαμβάνονταν. Θανατώνονταν μάλιστα με σταύρωση. Γι’ αυτό λέγεται ότι όταν εμφανιζόταν καράβι στο θαλασσινό ορίζοντα, ύψωναν στην κορυφή ένα σταυρό. Οι κάτοικοι έβλεπαν το σταυρό και λάβαιναν τα μέτρα τους... Ταυτόχρονα όμως και οι πειρατές έβλεπαν το σταυρό και καταλάβαιναν ότι τους περίμενε μαρτυρικός θάνατος.
Σ’ αυτό το γεγονός λέγεται ότι χρωστά την ονομασία του το σημερινό χωριό, ο Σταυρός.
Σινιάλα και παρατηρητήρια
Η ιστορία με το «σταυρό», πάνω στην κορυφή του βουνού, πρέπει να έχει κάποια «ιστορική» βάση. Kατ’ αρχήν όλες οι κορυφές των βουνών του νησιού θα πρέπει να λειτουργούσαν κάποτε σαν παρατηρητήρια. (...αυτό δε συνέβενε μόνο στην Κέρκυρα...) Τα σινιάλα γίνονταν με ανάμα φωτιάς, με καπνό με κάτοπτρα... αλλά και με αναρτήσεις σε ιστούς χρωματιστών υφασμάτων (μαύρο - άσπρο πανί).
Το πιο συνηθισμένο είναι ότι πάνω σε ένα κάθετο δοκό κα ανέβαζαν έναν οριζόντιο (με ύφασμα ή χωρίς). Με αυτό το τρόπο σχηματίζονταν ένας «σταυρός«... αν δεχτούμε ότι ήταν και πολύ διαδεδομένο το παλούκωμα - σταύρωμα των κακοποιών - ληστών... τότε δεν απέχουμε και πολύ από την ανάμνηση ενός τέτοιου αποτρόπαιου γεγονότος που πιθανών έλαβε χώρα στην κορυφή.
Και άλλη μαρτυρία...
Πολύ καλός γνώστης της περιοχής -ηλικιωμένος βοσκός- ανέφερε στο συγγραφέα πως και στο απέναντι βουνό (πάνω από την Πάυλιανη, εκεί που σήμερα είναι κτισμένο το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία) ...υπήρχε τοποθεσία που παλαιότερα ονομάζονταν «ΣΤΑΥΡΌΣ»! Αυτό, όταν ο συγγραφέας το ανέφερε για διασταύρωση σε Σταυριώτες... Εκείνοι γέλασαν και απάντησαν πως... «Σταυρός είναι μόνο ένας! Ο δικός μας!»
Το επόμενο χρόνο ο συγγραφέας επισκέφτηκε την απέναντι κορυφή στο πανηγύρι του Προφήτη Ηλία... εκεί με έκπληξη παρατήρησε ότι τα μέλη του τοπικού συλλόγου φορούσαν μπλούζες με το σήμα του συλλόγου που ανέφεραν την περιοχή ως...«Εσταυρομένου»!
Σε ερώτηση του συγγραφέα δοθήκαν ταυτόσημες απαντήσεις από διαφορετικά πρόσωπα)!
Kατά την τοπική παράδοση στην κορυφή υπήρχε -βρέθηκε- ένας μεγάλος ξύλινος σταυρός! Αυτό, οι απλοί χωρικοί που είχαν ξεχάσει από χρόνια την ύπαρξή του αλλά και την παλαιά χρήση του, το εξέλαβαν, φυσικά, σαν κάτι το θαυμαστό!
Σε ακόλουθες ερωτήσεις για πειρατές... οι ντόπιοι ανέφεραν πως, όντος παλαιά... (είχαν ακούσει από τους παππούδες τους) πως η περιοχή υπέφερε από τις επιδρομές τους, αλλά τελικά, κατάφεραν και τους διώξανε!
Φυσικά το θέμα θέλει περισσότερη μελέτη... αλλά, η σύμπτωση είναι μεγάλη και μάλλον μας βεβαιώνει για την εκεί ύπαρξη ενός άλλου παρατηρητηρίου, που προφανώς λειτουργούσε με τον ίδιο τρόπο με το παρατηρητήριο του «Σανδουάρδο»!
Έξι διαφορετικές γειτονιές
Σε συζήτηση για το... πως το σημερινό χωριό «Σταυρός» είναι μοιρασμένο σε έξι διαφορετικές γειτονιές... (Κορνάτα, Μακράτα, Λουκάτα, Χαλιδιάτα, Δαφνάτα και Κομιανάτα) ...η απάντηση που δόθηκε ήταν πως, αρχικά, η περιοχές που σήμερα βρίσκονται αυτές οι γειτονιές, ήταν τόποι βόσκεις (κοπάδια - στάνες - μαντριά) «ιδιοκτησίας» διαφορετικών οικογενειών. Όταν αναγκάσθηκαν να ανέβουν (από το κάμπο) προς τα επάνω(?) φυσικό ήταν η κάθε οικογένεια να κατοικήσει στο δικό της «βοσκότοπο»!
Mιλάμε φυσικά για πολύ πριν το 1700.
Δεν αποκλείετε όμως σε κάποιες στρατηγικές θέσεις να υπήρχαν από ακόμα πιο παλιά, κτιριακά συγκροτήματα στρατιωτικής χρίσης, κατοικίες αρχόντων, ή στρατιωτικών διοικητών, αποθήκες λαδιού, μοναστήρια κλπ.
Μία τέτοια θέση θα πρέπει να ήταν στα Λουκάτα στην περιοχή όπου είναι κτισμένη η «Λότζα»... Το πέρασμα προς τους άγ. Δέκα, από το Κογεβίνα, ήταν ιδιαίτερα σημαντικό στρατηγικό σημείο μέχρι και πρόσφατα.
Aλλά και το πέρασμα από τα Κομιανάτα προς τη θάλασσα των Μπενιτσών, ήταν σημαντικό και έπρεπε να φυλάσσετε Αν επισκεφτείτε το λόφο της Αγ. Τριάδος θα καταλάβετε πόση στρατηγική σημασία είχε.
Ένα ακόμα πέρασμα στρατηγικής σημασίας θα πρέπει να ήταν και τα Κορνάτα.
Σε αυτά τα σημεία λοιπόν, όσοι έφυγαν από τον κάμπο, βρήκαν καταφύγιο και προστασία. Και εμείς στη θέση τους το ίδιο θα κάναμε και σε αυτά τα σημεία θα καταφεύγαμε.!
Γιορτές και Πανηγύρια σήμερα στο Σταυρό
Στο χωριό «Σταυρός», υπάρχουν πολλές παλιές εκκλησίες και με αφορμή τον εορτασμό τους... οργανώνονται όλο το χρόνο θρησκευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις και πανηγύρια. Ο εορτασμός της κάθε εκκλησίας περιλάμβανε λειτουργία, λιτανεία και πανηγύρι με μουσική και χορό. Οι εκδηλώσεις αυτές ήταν και είναι πολύ αγαπητές στους Σταυριώτες.
Λιτανείες (αναστάσιμες) είναι τρις:
• Του Αγίου Πνεύματος, στα Λουκάτα.
• Των Μυροφόρων, στον Παντοκράτορα.
• Της Παναγίας Βλαχέρενας, στα Κορνάτα.
Η πιο εντυπωσιακή είναι αυτή Των Μυροφόρων όπου όλο το χωριό και κάτοικοι της γύρο περιοχής ανεβαίνουν με λάβαρα και άγιες εικόνες επάνω στο βουνό του Παντοκράτορα.
Τα κυριότερα πανηγύρια είναι τρία:
•Του Αγίου Πνεύματος (Ιούνιος).
•Η Ύψωση του Τίμιου Σταυρού (Σεπτέμβριος).
•Η Κοίμηση της Θεοτόκου (Αύγουστος).
Η μεγάλη γιορτή της Παναγίας
Η πρώτη και μεγαλύτερη γιορτή σε όλη την Ελλάδα, όμως, είναι της Παναγίας. Φυσικά και στο Σταυρό, η Κοίμηση της Θεομήτορος είναι η μεγαλύτερη γιορτή. Τον Aύγουστο, το χωριό έχει τη μεγαλύτερη κίνηση. Όλοι οι ξενιτεμένοι Σταυριώτες, αυτό το μήνα διαλέγουν να επιστρέψουν έστω για λίγο στον τόπο τους. Αυτός ο ερχομός με τη γιορτή της Παναγίας, αποκτά ακόμα μεγαλύτερη ιερότητα.
Την 14η Αυγούστου, παραμονή της γιορτής, οι Σταυριώτες μαζεύονται στην εκκλησία και ψάλουν τα Επιτάφια Εγκώμια προς την Παναγία. Το βράδυ τρώνε όλοι μαζί την παραδοσιακή «ορφανή» μακαρονάδα. Βλέπετε, οι Σταυριώτες κρατούν πολυήμερη νηστεία. Αυτή η σύναξη κανονικά πρέπει να είναι σιωπηλή, χωρίς μουσική, γιατί αναπαριστά το «ξενύχτι» της Θεομήτορος.
Την επόμενη μέρα, στον εορτασμό της Εκκλησίας, οργανώνεται παραδοσιακό πανηγύρι με ψητά, βιολιά, τραγούδια και χορούς.
Eνα γλέντι στο Σταυρό... πριν απο 114 χρόνια!
Απόσπασμα από ταξιδιωτικές σημειώσεις του Γάλλου περιηγητή Charles Rabot, που επισκέφτηκε την Κέρκυρα τον Δεκέμβριο - Iανουάριο του 1896. Από το θαυμάσιο βιβλίο του Κώστα Τσουμάνη «η Κέρκυρα μέσα από τα μάτια των περιηγητών», εκδόσεις «Έψιλον».
Σας παραθέτω το απόσπασμα πρόταση - πρόταση για να το μελετήσετε καλλίτερα...
«Tελευταίος σταθμός του Charles Rabot ήταν ο Σταυρός. Οι κάτοικοι τους υποδέχτηκαν με μεγάλη χαρά, τους περιποιήθηκα (προφανώς είχε ακολουθία) προσφέροντας τους τοπικά ποτά και τους ξενάγησαν στα ομορφότερα μέρη της περιοχής.
Έπειτα τους οδήγησαν σε έναν ελαιώνα (?) όπου όλοι οι κάτοικοι του χωριού είχαν μαζευτεί για χορό.
Οι άντρες ενεργούσαν και έκαναν χειρονομίες μιμούμενοι τους πιθήκους (...προφανώς επικρατούσε πλήρης ευθυμία ?).
Οι γυναίκες, αντίθετα, έμεναν απαθείς και σοβαρές, απορροφημένες από το ρόλο τους.
Φορούσαν, όλες τα καλά τους, κίτρινα ή πράσινα φορέματα, δαντελένια μαντήλια, χρυσά κολιέ και τεράστια ασημένια σκουλαρίκια.
Είχαν τα μαλιά τους σε πλεξούδες, μια μαύρη και μια ξανθιά (?) εναλλάξ, σαν σε μωσαϊκό με τρίχες.
Όσες περισσότερες ήταν οι πλεξίδες, τόσο πιο παλιά και σεβάσμια ήταν η οικογένεια της κοπέλας (!).
Σύντομα ξεκίνησε ο χορός που αποτελείτε από ένα χαρούμενο βήμα.
Οι γυναίκες κρατούσαν μεταξύ τους μαντήλια και προχωρούσαν μπροστά, τρείς - τρείς με μικρά βήματα.
Στη συνέχεια οπισθοχωρούσαν με την ίδια κίνηση, για να πάνε μετά ξανά μπροστά επαναλαμβάνοντας τα ίδια βήματα».
Τέλος αποσπάσματος
Aλήθεια πόσα χρόνια έχουν περάσει από τότε?
(2010 - 1896 = 114 χρόνια!)
Όλα αυτά συνέβησαν 4-5 γενιές πίσω από εμάς.
(η κάθε γενιά υπολογίζετε 30 χρόνια, λόγο το χρονικών επικαλύψεων από τη μια γενιά στην άλλη)
Ο προ-προ-πάππους μας και η προ-προ-γιαγιά μας προφανώς πήραν μέρος σε αυτό το γλέντι!
Για τα παλιά (και νέα) Kαφενεία του Σταυρού...
Τα παλιά καφενεία, στο χωριό του «Σταυρού», ήταν σαν όλα τα Kαφενεία της ελληνικής υπαίθρου. Σε αυτά ο επισκέπτης θα μάθαινε τα τελευταία νέα του χωριού ή της πόλης, θα διάβαζε ( ή θα του διάβαζαν) την εφημερίδα, θα συμμετείχε απαραίτητα στην «κοινωνική κριτική» που ασκείτο καλοπροαίρετα «από όλους - προς όλους», θα μιλούσε για αθλητικά... και θα ανέλυε τα πολιτικά - οικονομικά θέματα της τότε επικαιρότητας...
Όπως σε όλα τα Kαφενεία της Ελλάδας έτσι και στο Σταυρό, μία άτυπη «Μικρή Βουλή» στήνονταν κάθε βράδυ, αυθόρμητα σε κάθε καφενείο και αναλάμβανε «κοινοβουλευτικό» έργο. Σε αυτά τα καφενεία έρχονταν οι δήμαρχοι και οι νομάρχες για να επικοινωνήσουν με τους ψηφοφόρους τους σε αυτά μάζευαν τον κόσμο τους οι κόμματα αρχές προκειμένου να μιλήσουν οι τοπικοί πολιτευτές και οι βουλευτές. Το καφενείο ήταν στην Ελλάδα πάντα το κέντρο της ζωής του κάθε χωριού.
Φυσικά αυτά που προσφέρονταν τότε δεν ήταν και πολλά... Πρώτα από όλα ο παραδοσιακός καφές. Αρχικά ψημένος στη χόβολη, ή στην ξύλο σόμπα, ή στη μασίνα... αργότερα ψημένος στο καμινέτο, ή την γκαζιέρα... και πολύ αργότερα στο γκάζι. Bέβαια ο καφές δεν ήταν πάντα από τη Bραζιλία... τις περισσότερες φορές ήταν από ρεβίθι, ή ανάμικτος... αλλά πάντα παρηγορητικός, ζεστός και νόστιμος. Το κονιάκ και το ούζο πάλι, ήταν σε πρώτη ζήτηση. Γι' αυτούς φυσικά, που είχαν «όβολα» να «πλερόκουν»... για τους άλλους το απλό χωριάτικο κρασί ήταν αρκετό και ας ήταν και ξύδι που λέει ο λόγος.
Aπό μεζέ... όχι πολλά πράγματα. Λίγος βρεγμένος βακαλάος, ένας τσίρος αλατισμένος, μία σαρδέλα, ή μία ρέγκα καπνιστή... ήταν ότι καλύτερο θα μπορούσε να βρεθεί... και αυτά πάλι για τους λίγους. Για τους πιο πολλούς... ξερά ρεβίθια, κουκιά ελιές, κρεμμύδια, σκόρδα και σκληρό τυρί τους αρκούσαν. Αργότερα εμφανίστηκε το σαλάμι, οι κονσέρβες ψάρι και πολύ αργότερα τα οι κονσέρβες κόρνε μπιφ - βοδινό, το ζαμπονάκι -χοιρινό, τα ντολμαδάκια γιαλατζί... και πάει λέγοντας.
Αυτό που είχε κάνει επανάσταση στο μεζέ για τα χωριάτικα καφενεία ήταν... όταν εμφανίστηκαν τα εντόσθια, οι λαιμοί και οι φτερούγες κοτόπουλου... Εκείνη την εποχή, τα τηγάνια έπαιρναν φωτιά, τα βράδια, στα καφενεία όλης της χώρας.
Αν τύχαινε να υπάρχει και ένα βιολί, μια κιθάρα, ένα κλαρίνο, η ένα ακορντεόν... τότε ήταν που γίνονταν πανζουρλισμός! Τα τραγούδια, οι χοροί και τα πειράγματα έδιναν και έπαιρναν.
Τα καφενεία και στο χωριό του «Σταυρού» δε διέφεραν από τα καφενεία τις υπόλοιπης Ελλάδας. Μόνο που εδώ... το κρασί ίσος να ήταν πιο αγαπητό, η μουσική πιο «οργιαστική» και το τραγούδι πιο παθιασμένο.
Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τις πιο πολλές φορές, το πρωινό φως, να βρίσκει μεθυσμένους πολλούς θαμώνες, να κοιμούνται δίπλα στη μισό σβησμένη φωτιά, πάνω στα υποτυπώδη τραπέζια, ξάπλα στης πεζούλες ...ή ακόμα και κάτω στο πάτωμα... μακριά από την πολύπαθη συζυγική κλίνη.
Δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχουν πια, καφενεία στο Σταυρό. Τα μόνα σε συνεχή λειτουργία είναι το καφενείο του «Μπούτσικα» στα Δαφνάτα, στο Αγνάντι... το μικρό καφενεδάκι της κ. Βασιλικής Ραρή που λειτουργεί στα Κορνάτα... και το καφενείο στη στροφή του Κογεβίνα που όμως λειτουργεί περιστασιακά κάποια καλοκαίρια. Ένας μικρός καφενές, απομεινάρι μιας άλλης εποχής, είναι «το μαγαζί του Τσιταρί», στα Δαφνάτα, το οποίο όμως δε δουλεύει επαγγελματικά αλλά λειτουργεί περισσότερο σαν στέκι φίλων. Άλλα δύο παλιά Kαφενεία στα Λουκάτα... σήμερα είναι εκτός λειτουργίας... Άλλα δεν έχω υπόψη μου.
Το Καφενείο του «Μπούτσικα», στα Δαφνάτα, στο Αγνάντι.
Ο πρώτος που το άνοιξε, το 1937, ήταν ο Ραρής ο Σπύρος, γιός του Αλέξανδρου. Τότε το καφενεδάκι ήταν πολύ μικρότερο και κτισμένο από καλάμια και λάσπη. Σε αυτό μαζεύονταν παλιότερα κυρίως, οι Σταυριώτες του πάνω χωριού... αλλά έρχονταν και από τις άλλες γειτονιές. Μάλιστα, λέγετε από τους παλιότερους ότι, αυτό το μικρό καφενεδάκι είχε φιλοξενήσει και την τότε βασίλισσα Φρειδερίκη, η οποία είχε έρθει στο Σταυρό και (ως συνήθιζε) είχε παντρέψει (?) κάποια κορίτσια! Σημερινός, ιδιοκτήτης του Καφενείου (με το όνομα «Kαλή θέα») είναι ο Κώστας Ραρής, γνωστός και αυτός ως «Μπούτζικας», ο νεότερος!
Και Bέβαια το παλιό καφενείο σήμερα έχει μεγαλώσει και έχει εξιχρονιστεί! Στο καφενείο του «Μπούτσικα», εκτός από καφέ, ποτό και παγωτά, ιδιαιτέρως στους καλοκαιρινούς μήνες, μπορεί κάποιος να βρει και ψητά της ώρας, όπως κοτόπουλο, λουκάνικα, σουβλάκια, παιδάκια μπριζόλες, αρνί ψητό... αλλά και σολομό και ξιφία στα κάρβουνα. Φυσικά, φρέσκες σαλάτες και ιδιαιτέρως για τους ξένους φίλους - περιπατητές, που δεν είναι λίγοι... «γκρικ σάλατ»!!!
Την επόμενη φορά που θα ανέβετε στο Σταυρό... περάστε και εσείς από το καφενείο του «Μπούτσικα»... δε θα χάσετε! Με την ευκαιρία αυτή μπορείτε να παίξετε και ένα «ποδοσφεράκι» ...όπως τον παλιό καλό καιρό!
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΓΙΑ ΠΕΖΟΠΟΡΟΥΣ
Tο Σταυρό τον ξέρουν αρκετά καλά στην Ευρώπη...! Τη φήμη του την έχει αποκτήσει τόσο για τον παραδοσιακό χαρακτήρα του, όσο και για τα μοναδικά μονοπάτια του. Ο Έλληνας επισκέπτης του Σταυρού σίγουρα θα εκπλαγεί όταν δει οργανωμένα γκρουπ περιπατητών με πλήρη εξοπλισμό, να κατεβαίνουν από τα τουριστικά πούλμαν, στα Κομιανάτα, να διασχίζουν τον παραδοσιακό οικισμό και να κατευθύνονται έξω από το χωριό, προς το «βουνό», όπου και βρίσκεται το παλιό γραφικό εκκλησάκι του Παντοκράτορα!
Aλλά και από τις Μπενίτσες... δεν είναι λίγοι αυτοί που ανεβαίνουν, προς το Σταυρό, είτε από το Παλιό Yδραγωγείο, είτε από την Αγία Παρασκευή!
ΠΡΩΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ
Από το Ξάγναντο στα Κομιανάτα
και από εκεί... στον «Παντοκράτορα του Δήμου»
Ανεβαίνοντας από την Πόλη, ο επισκέπτης καλό είναι να επισκεφτεί την τοποθεσία Ξάγναντο (Αγνάντι). Από αυτό το σημείο μπορεί να θαυμάσει τη θέα προς την πόλη και τις απέναντι ακτές της Ηπείρου και της Αλβανίας.
• Συνεχίζοντας από το Ξάγναντο, ο επισκέπτης μπορεί να βαδίσει προς τα Κομιανάτα. Περνώντας το Καστρόσπιτο του Γιωτάκη, κατευθύνεται προς τον κυρίως συνοικισμό, την Πηγαδούλα. (Ξάγναντο - Κομιανάτα 300μ).
Εδώ, ο περιπατητής έχει δύο επιλογές.
• Μπορεί να ακολουθήσει ένα ανηφορικό μονοπάτι προς τα αριστερά, να φτάσει στα Μαυροπουλάτα και από εκεί, κατεβαίνοντας στο «Σιάδι», βρίσκεται πάλι στα Κομιανάτα.
Από τα σπίτια των Μαυροπουλαίων, μπορεί κανείς να θαυμάσει μοναδικά, υπέροχα δειλινά!
• Η δεύτερη επιλογή, είναι να ακολουθήσει ευθεία το δρόμο και να μπει στην καρδιά του συνοικισμού, στο Σιάδι. Έτσι ονομάζεται η μικρή πλατεία, Σιάδι, δηλαδή ίσωμα, που δημιουργείται μπροστά από τα σπίτια.
•Σε αυτή την πλατεία, υπάρχουν μερικά από τα πιο αξιόλογα παλιά σπίτια του οικισμού. Το σπίτι των Μπουκουβαλαίων – Κομιαναίων με την παλιά σκάλα, με τα λίθινα περβάζια, τα μπαλκόνια και τις εξαιρετικές καμάρες, είναι από τα πιο χαρακτηριστικά του οικισμού!
•Συνεχίζοντας να περιδιαβαίνει ο οδοιπόρος τον οικισμό, βλέπει παλιά λιοτρίβια, πετρόχτιστες καμαρωτές πόρτες, μυλόπετρες, πέτρινα πηγάδια και πολλά άλλα αξιόλογα δείγματα αρχιτεκτονικής.
Συνεχίζοντας ευθεία, βγαίνει έξω από το χωριό
•Ακολουθώντας ένα νότιο μονοπάτι, διαπερνά τον οικισμό και κατευθύνεται προς τις Κάβες, την Καταχωστή, την Καμένη Γράβα και τον Παντοκράτορα.
Στην πορεία του, ο περιπατητής έχει στα αριστερά το βουνό και δεξιά τον κάμπο με το θεσπέσιο ελαιώνα. Αυτό είναι το μονοπάτι που έπαιρναν παλιά οι χορικοί για να πάνε στις «Γράβες» και στον Παντοκράτορα. Έχει την ευκαιρία να επισκεφτεί (με δική του ευθύνη) τις περίφημες τρεις «κάβες» που βρίσκονται μόλις 300 μέτρα έξω από τα τελευταία σπίτια του χωριού. (1η Κάβα Ρεβιθιά, 2η Κάβα Τζιβέρη, 3η Κάβα ανώνυμη)
•«Κάβες» ονόμαζαν τις σπηλιές όπου οι παλαιοί Σταυριώτες εφύλασσαν τα πρόβατα, το γάλα, τα τυριά, το κρασί, ή άλλα ευπαθή προϊόντα. Ακόμα, από αυτές τις κάβες οι Σταυριώτες έβγαζαν χώμα για να κτίσουν ή να κάνουν κεραμίδια...
Σήμερα, οργανωμένα γκρουπ ή μεμονωμένοι περιπατητές τις επισκέπτονται, με δική τους πάντα ευθύνη... Iδιαίτερα η λεγόμενη «Κάβα του Ρεβιθιά» με τις δύο εισόδους της, προσφέρει κάθε απόγευμα μια εκπληκτική δύση του ήλιου που αποζημιώνει με το παραπάνω τον κάθε τολμηρό επισκέπτη!
• Ανηφορίζοντας το περιπατητικό μονοπάτι προς τον Παντοκράτορα, στα 800μ., φτάνουμε στην περιοχή που ονομάζεται «Φονικό». Από τα δεξιά, βλέπουμε τον ελαιώνα του Σταυρού και αριστερά, την κορυφή του βουνού. Στη συνέχεια, στα περίπου 300μ., φτάνουμε στο σπήλαιο Καταχωστή.
•Στους πρόποδες της Καμένης Γράβας, πρόσφατα ξανά - ανακαλύφθηκε μια σπηλιά, περίπου 40τμ. Μελετάται η άμεση αξιοποίησή της. Είναι το σπήλαιο Καταχωστή, που χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο το 1943 κατά τον Iταλογερμανικό Πόλεμο. Αργότερα, χρησιμοποιήθηκε ως στάνη…
•Οι περιπατητές από αυτό το σημείο, αφού ξεκουραστούν, μπορούν να συνεχίσουν πεζοπορώντας, είτε προς την ανατολική ακτή του νησιού και μετά βόρια προς Μπενίτσες, είτε νοτιοδυτικά, προς τα γραφικά χωριά Στρογγυλή και Άγιος Mατθαίος. Δεξιά δάσος και αριστερά το βουνό, με τα παράξενα ανοίγματα και τις τρύπες τις οποίες χρησιμοποιούν πολλά σπάνια πουλιά για φωλιές.
Χρόνος διαδρομής: Κομιανάτα – Καταχωστή, περίπου 30’.
• Ο περιπατητής, αφήνοντας πίσω του τις Κάβες και την Καταχωστή, θα κατευθυνθεί προς την περιοχή Καμένη Γράβα. Γράβα έλεγαν οι παλιοί κάθε πετρώδη περιοχή με γκρεμούς και σπηλιές.
•Κάποτε, οι Σταυριώτες, κυνηγημένοι από πειρατές, τραβήχτηκαν σε αυτή την ορεινή τοποθεσία και κρύφτηκαν σε μια απόκρημνη σπηλιά. Οι πειρατές τους ακολούθησαν και αποφάσισαν να βάλουν βαρέλια με μπαρούτι στα βράχια και να τινάξουν τη σπηλιά στον αέρα. Έτσι και έγινε! Σήμερα, η περιοχή ονομάζεται Καμένη Γράβα. Τεράστιοι γκρεμισμένοι, μαυρισμένοι πέτρινοι όγκοι μαρτυρούν το θλιβερό γεγονός.
Καλό είναι ο περιπατητής να μη βγει από την πορεία του και να μην επιχειρήσει με κανέναν τρόπο να προσεγγίσει μόνος του το σπήλαιο. Είναι αρκετά επικίνδυνο και όχι διαμορφωμένο κατάλληλα για επίσκεψη.
Χρόνος διαδρομής: Κομιανάτα - Καμένη Γράβα, περίπου 35’.
• Μέχρι την περιοχή Καμένη Γράβα, η πορεία είναι σχετικά εύκολη... συνεχίζοντας προς το ξωκλήσι του Παντοκράτορα όμως, ο δρόμος δυσκολεύει. Πλησιάζοντας, ακόμα πιο πολύ προς το εκκλησάκι, η βλάστηση θα γίνει πιο πυκνή, όχι όμως αδιάβατη. Πάντως, η θέα της εκκλησίας στην άκρη του γκρεμού και η προσέγγισή της, είναι σίγουρο ότι θα αποζημιώσει τον τολμηρό πεζοπόρο!
• Το γραφικό ξωκλήσι του Παντοκράτορα βρίσκεται πάνω απο ένα γκρεμό, στην κορυφή δύο ενωμένων βράχων, που στη βάση τους «ανοίγονται» σαν δύο τεράστιες πέτρινες κουρτίνες. Πάνω σε αυτούς τους θεόρατους βράχους, στέκει το ξωκλήσι, κτισμένο σαν σε φυσικό μπαλκόνι Το ξωκλήσι διαθέτει παλιές τοιχογραφίες που χρονολογούνται γύρω στο 1800-1830. Το ίδιο, σαν λατρευτικό κτίσμα, φέρετε να είναι πολύ παλιότερο.
Στον οδοιπόρο επισκέπτη προσφέρεται από το εκκλησάκι πλούσια η θέα του καταπράσινου ελαιώνα και των απέναντι βουνών, με πολλά χωριά σα να είναι φυτεμένα ανάμεσα στα δέντρα. Ακόμα, ο επισκέπτης – περιπατητής μπορεί να δει από το ύψωμα όλη τη νότια Κέρκυρα, πέρα ως πέρα, ως τη θάλασσα. Διακρίνονται, η Mεσογγή, η Λευκίμη, ο Χλωμός, η Λίμνη Κορισσίων, ο Άγιος Ματθαίος, οι Βοννιατάδες, η Άνω-Κάτω Παυλιάνα, ακόμα και η δυτική θάλασσα. Στους πρόποδες του βουνού βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Νικολάου της Γούγιας (Γουλομάτα), καθώς και ο οικισμός Κορνάτα, με αριστερά τη Στρογγυλή.
Ο δρόμος της επιστροφής μπορεί να είναι ο ίδιος αντίστροφα... μπορεί όμως κάποιος, από το εκκλησάκι, να πάρει έναν άλλο ανατολικό, ανηφορικό αγροτικό δρόμο και ακολουθώντας τον, θα γυρίσει με σιγουριά και ευκολία πίσω στο χωριό.
Χρόνος διαδρομής: Κομιανάτα - Εκκλησάκι Παντοκράτορα, περίπου 45’
Από το Ξάγναντο στο «βουνό»
και από εκεί στον Παντοκράτορα
Από το Ξάγναντο στο «βουνό» και από εκεί στον Παντοκράτορα, μπορεί κανείς να πάει πολύ εύκολα με αυτοκίνητο, μηχανή, ή με τα πόδια... Το εκκλησάκι του Παντοκράτορα, το προσεγγίζουμε αποφεύγοντας τις Γράβες, παίρνοντας από το Ξάγναντο το δρόμο που πηγαίνει προς το «βουνό».
Περιφερειακά, θα οδηγηθούμε στο εκκλησάκι. Αυτός ο δρόμος είναι ό,τι πρέπει για οδήγηση σε 4Χ4, ή Moto Cross. Η θέα από το εκκλησάκι είναι μοναδική, καθώς ο περιπατητής θα δει όλη τη νότια Κέρκυρα, ως την κάτω άκρη της.
• Μια άλλη δυνατότητα που δίνεται στον περιηγητή είναι, ανεβαίνοντας από το Ξάγναντο προς το βουνό, να πάρει το μονοπάτι στην περιοχή «Ξερολιθάρι» και να στραφεί αριστερά και ανατολικά, προς την κορυφή, εκεί που είναι οι κεραίες, το αναγκαίο, δυστυχώς, κακό της τεχνολογίας…
Από το ύψωμα αυτό μπορεί να δει κανείς μια από τις πιο όμορφες ανατολές του ήλιου, αλλά και να θαυμάσει τις δαντελένιες ακτές της Ηπείρου που απλώνονται ακριβώς απέναντι.
Χρόνος διαδρομής: περίπου 10’-15’ της ώρας μετάβαση και άλλο τόσο επιστροφή, με αυτοκίνητο.
Με τα πόδια, περίπου μια ώρα διαδρομή από και προς τον Παντοκράτορα.
Από τα Κορνάτα στο βουνό
• Ο πρώτος οικισμός που συναντάμε όταν ερχόμαστε από Λευκίμη - Mεσογγή, είναι τα Kορνάτα. Παλιότερα, ήταν δύο μικρές γειτονιές με πανέμορφα παραδοσιακά σπίτια. Σήμερα, ο οικισμός είναι διάσπαρτος. Στην πηγή που υπάρχει δίπλα από το αρχοντικό των Μοραϊτών, 100μ. μετά, στην πρώτη διασταύρωση δεξιά, ακολουθούμε το δρόμο προς το βουνό και βρίσκουμε μπροστά μας τον παραγωγικό ελαιώνα του Σταυρού.
Σε αυτή την περιοχή που ονομάζεται «Σκαλίτη», μπορούμε να αναζητήσουμε το παλιό χωριό, τα Γουλουμάτα, που καταστράφηκε από τους πειρατές. Εδώ, βρίσκεται και ο παλιός ναός του Αγίου Νικολάου, κτίσμα του 16ου αιώνα, που ανακαινίστηκε αρχικά το 1952 από την οικογένεια Δ. Πανταζή, αλλά και πιο πρόσφατα .
Η διαδρομή είναι περίπου 2.5 χλμ.
• Ανεβαίνοντας στο βουνό, λίγο πριν από την κορυφή, βρισκόμαστε στην περιοχή «Φονικό», από εκεί οδηγούμαστε στο σπήλαιο «Καταχωστή», στην ιστορική «Καμένη Γράβα» και από εκεί, στην κορυφή του θεόρατου βράχου, εκεί που υπάρχει το γραφικό εκκλησάκι του Παντοκράτορα, ιδιοκτησία των Μαυροπουλαίων. Από το φυσικό μπαλκόνι του Παντοκράτορα, έχουμε θαυμάσια θέα με άξονα βορά-νότου. Βλέπουμε δυτικά τον Άγιο Ματθαίο και τα γύρω χωριά, τον ελαιόκαμπο της Στρογγυλής και κομμάτι της νότιας Κέρκυρας.
• Από το εκκλησάκι, μπορεί ο περιπατητής να πάρει τον ανατολικό, ανηφορικό αγροτικό δρόμο και ακολουθώντας τον (μέσο βουνού), να κατευθυνθεί προς το Ξάγναντο ή στα Κομιανάτα. Mπορεί όμως να πάρει και το παλιό μονοπάτι και από τις Γράβες να οδηγηθεί στο Γαιδουρότραφο και από εκεί στα Κομιανάτα και στο Ξάγναντο.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΓΑΛΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ
Από τα Μακράτα στα Λουκάτα... στο παλιό Yδραγωγείο
και από εκεί στη Μπενίτσα
Ανηφορίζοντας από τη διασταύρωση Σταυρού – Στρογγυλής, συναντάμε την εκκλησία του Αγίου Αρσενίου, στον οικισμό Μακράτα. Στη συνέχεια, στα 500μ, βρίσκονται τα Λουκάτα.
• Μπαίνοντας στον παραδοσιακό οικισμό, συναντάμε πανέμορφα κτήρια, καθαρά καντούνια, την πλατεία Τζαμάνη, το αρχοντικό των Ραρρήδων, καθώς και ένα θόλο, το Βόρτο και δίπλα, το αρχοντικό των Λούβρων με τα τείχη του και τις πολεμίστρες. Στο εσωτερικό, μια πέτρινη σκάλα και ένα ιδιόμορφο πηγάδι με δύο σημεία πρόσβασης. Πάνω από αυτό, ένα πέτρινο βόρτο και σε απόσταση 30μ. η «μήνα», δηλ. η σπηλιά όπου θα πρέπει να ήταν οι αποθήκες τους.
• Προχωρώντας και σε απόσταση 200μ. συναντάμε το εξωκλήσι της Οδηγήτριας Παναγιοπούλας, διακοσμημένο με άριστες τοιχογραφίες. Στην αυλή, ένα πηγάδι που παλιότερα στο εσωτερικό του ήταν γεμάτο τοιχογραφίες. Το πηγάδι αυτό το διεκδικούσαν δύο χωριανοί. Τελικά, κανένας δεν το πήρε και το τέλος του ήταν θλιβερό, αφού το μπάζωσαν…
Πώς αποκαλύφτηκε όμως ότι είχε τοιχογραφίες; Οι παραδόσεις λένε ότι πριν από περίπου 60 χρόνια, μια κοπέλα από το χωριό είδε ένα όραμα… Είδε το πηγάδι και εντυπωσιάστηκε! Το είπε στον ιερέα και στους εκκλησιαστικούς συμβούλους και αποφάσισαν να το καθαρίσουν. Έμειναν έκθαμβοι από το περιεχόμενό του: ήταν γεμάτο τοιχογραφίες! Δυστυχώς, τώρα είναι πολύ αργά, αφού οι περισσότερες έχουν καταστραφεί.
• Συνεχίζοντας την περιήγηση, περίπου στα 100μ. πιο πέρα, συναντάμε την εκκλησία του Αγίου Πνεύματος η οποία χρονολογείται γύρω στο 1730 μ.Χ. Είναι διακοσμημένη με υπέροχες τοιχογραφίες και έχει πέτρινη Αγία Τράπεζα. Στην κορυφή του βουνού που υψώνεται από το υδραγωγείο των Μπενιτσών, αντικρύζουμε τα στενά της Αλβανίας και της Ηπείρου και στους πρόποδες του βουνού απλώνονται, η Μπενίτσα, το Ποντικονήσι, η πόλη της Κέρκυρας και το αεροδρόμιο.
Νότια της Αγίας Τριάδας, υπάρχει το πολυβολείο, το οποίο ήταν η αιτία που καθυστέρησε η απόβαση των Γερμανών από το Ιόνιο και προκάλεσε την επιστροφή τους από την πλευρά της Αδριατικής, από τη Χαλκούνα.
Από τις Μπενίτσες στην Αγ. Παρασκευή...
και από εκεί στο Σταυρό
Από τα πιο αξιόλογα περιπατητικά μονοπάτια της περιοχής είναι αυτό που οδηγεί από το ιστορικό υδραγωγείο που βρίσκεται στις Μπενίτσες, στο υδραγωγείο που υπάρχει στα Μακράτα του Σταυρού. Η διαδρομή είναι περίπου 3 χιλιόμετρα.
• Αρχίζοντας το οδοιπορικό μας από το ξενοδοχείο «Σαν Στέφανο», σε απόσταση 400μ. συναντάμε το φυλάκιο του υδραγωγείου στο οποίο έμεναν οι φύλακες, μια πέτρινη γέφυρα για τη διέλευση του κόσμου και την παλιά γειτονιά με λίγα σπίτια. Λίγο πιο πέρα, αρχίζουν τα πολλά πέτρινα σκαλοπάτια άριστης κατασκευής, οι πηγές και τα πέτρινα τούνελ, τα οποία οδηγούσαν τα νερά στις δεξαμενές... Συναντάμε ακόμα τις πηγές «Τούφος» και «Παναγιάς», καθώς και μικρούς καταρράκτες. Βλέπουμε ένα πανέμορφο δάσος με αιωνόβια δέντρα, καθώς και το μικρό Ναό του Αγίου Νικολάου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτό είναι το υδραγωγείο στα Μακράτα του Σταυρού, είναι το πρώτο υδραγωγείο των Επτανήσων. Κατασκευάστηκε το 1830-31 για την κάλυψη των αναγκών της πόλης της Κέρκυρας.
• Στη συνέχεια, ακολουθούμε το μονοπάτι για άλλα 400μ., συναντάμε μια διασταύρωση και σε απόσταση 250μ., βλέπουμε το σπήλαιο «Κοτσαρίδη» με τους άριστους σταλακτίτες - σταλαγμίτες.
• Επιστρέφοντας στη διασταύρωση, ανηφορίζουμε προς τα εμπρός. Περνάμε μέσα από γέρικους ελαιώνες, όπου κάθε χειμώνα, σ’ αυτό το σημείο σχηματίζονται μικροί καταρράκτες. Εδώ, βρίσκεται και η παλιά πηγή που τροφοδοτούσε με γάργαρο νερό το χωριό. Τα παλιότερα χρόνια, υπήρχαν κοινοτικές πηγές με βρύσες και «λαρνάκια».
• Στη συνέχεια, φτάνουμε στον κεντρικό δρόμο, βλέπουμε μπροστά μας το αρχοντικό του Κογεβίνα, τα ερείπια της εκκλησίας της Παναγίας και έξω στην αυλή, το υπόγειο τσιμεντένιο καταφύγιο, θλιβερό απομεινάρι των δύσκολων χρόνων του πολέμου.
ΤΡΙΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ
Aπό τον Κάτω Γαρούνα, στον Άνω Γαρούνα...
και από εκεί άνοδος στο βουνό των Αγ. Δέκα...
και κάθοδος στο χωριό.
Ξεκινώντας από τον Κάτω Γαρούνα κατευθυνόμαστε προς στον Πάνω Γαρούνα. Πρόκειται για δύο πανέμορφα χωριά με θαυμάσια δήγματα Kερκυραϊκής χωριάτικης αρχιτεκτονικής! Διασχίζουμε ένα ανηφορικό δημοτικό δρόμο, στρωμένο με άσφαλτο, για 1300 μ.
Aπό το Πάνω Γαρούνα - με αφετηρία το Δημόσιο Σχολείο - παίρνουμε τον ανηφορικό δρόμο (τσιμέντο) που οδηγεί προς το βουνό του Γαρούνα.
Στα πρώτα 400 μ. περίπου συναντάμε ένα μονοπάτι που σε πολλά σημεία του είναι λιθόστρωτο. Aπό το μονοπάτι αυτό, για 40 λεπτά, με κανονικό περπάτημα, κατευθυνόμαστε ανηφορικά προς το παλιό μοναστήρι του Παντοκράτορα.
Στην αυλή της Μονής υπάρχουν πολλές κερασιές και καρυδιές. Υπάρχουν χτιστά τραπέζια και πεζούλια όπου ο περιπατητής μπορεί να κάτσει και να γευματίσει. Στα υποστατικά της Μονής θα δει ένα παλιό υπέρ υψωμένο ηγουμενείο και από κάτω του έναν παραδοσιακό φούρνο. Yπάρχει και ένα νέο συντηρημένο κτίσμα που χρησιμοποιείτε για τραπεζαρία και συνεστιάσεις. Εδώ γίνεται μεγάλο πανηγύρι την ημέρα της γιορτής του Παντοκράτορα.
Σε κοντινή κορφή, 100 μ. πιο πάνω, είναι κτισμένο το μικρό εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Aπό εκεί ο περιπατητής μπορεί να θαυμάσει την υπέροχη Δυτική θάλασσα και την παραλία του Αγίου Γόρδι. ΑΝ είναι τυχερός μπορεί να δει και «αετούς» και «παρά πέντε» να πετούν πάνω από την πλαγιά. Η δύση του ήλιου στη θάλασσα είναι εκπληκτική!
Επιστρέφοντας 300 μ πάνω στο δημοτικό δρόμο και με κατεύθυνση προς τα αριστερά ο περιπατητής μπορεί να ανέβει προς την κορυφή που είναι εγκατεστημένο το Pαντάρ (αναγκαίο κακό) και να θαυμάσια (ανατολικά, δυτικά και βόρια) όλη την Κέρκυρα!
Aπό μοναστήρι του Παντοκράτορα ξεκινά (κατηφορικά) ένα παλιό - παραδοσιακό μονοπάτι που οδηγεί στο παλιό παραδοσιακό χωριό των Αγίων Δέκα. Χρειαζόμαστε μόνο 45 λεπτά της ώρας, εύκολη πεζοπορία, για να μπούμε στο χωριό και να το διασχίσουμε. Στην πορεία μας, μέσα στο παλιό οικισμό, συναντάμε την κεντρική Eκκλησία του χωριού και ένα πλάτωμα με μία μοναδική θέα προς την πόλη. Aπό εκεί, σε 5 λεπτά, κατευθυνόμαστε προς τον κεντρικό δρόμο που αριστερά οδηγεί προς την Πόλη και δεξιά προς το Σταυρό, την Στρογγυλή, τα Mοραΐτικα, τον Άγιο Mατθαίο και γενικότερα προς όλη τη Νότια Κέρκυρα.
ΤΕΤΑΡΤΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ
Βόλτα στο Γαστούρι και στο AXIΛΛEIO.
Επίσκεψη στο παλάτι και την πυγή της Aυτοκράτειρας Eλισάβετ (Σίσι)
Aπό την Πόλη της Κέρκυρας, σε μόλις 15 λεπτά της ώρας, φτάνουμε σε ένα πολύ γνωστό χωριό, στο φημισμένο Γαστούρι! Aπό το χαρακτηριστικό κτίριο της φιλαρμονικής κατευθυνόμαστε προς την παλιά γειτονιά και από την εκκλησία ..... κατεβαίνουμε, διασχίζοντας τον παλιό οικισμό, καταλήγουμε στη λεγόμενη «πηγή της Σίσι». Εκεί, στην πλακόστρωτη πλατεία, θα θαυμάσουμε μερικούς τεράστιους πλατάνους, που χρειάζονται πολλά άτομα για να αγκαλιάσουν τους κορμούς τους!
Aνηφορίζοντας σε λιθόστρωτα σκαλοπάτια, σε απόσταση 200 μ., συναντάμε την παλαιά δεξαμενή. Συνεχίζοντας άλλα 200 μ. συναντάμε ένα όμορφο μονοπάτι που οδηγεί, σε 15 λεπτά της ώρας, σε έναν καταπράσινο λόφο που στην κορφή του βρίσκεται η παλιά εκκλησία της Αγίας Κυριακής. Aπό αυτό το σημείο μπορούμε να θαυμάσουμε περιμετρικά όλη την κεντρική - ανατολική και βόρια Κέρκυρα.
Επιστροφή, προς την πυγή της Ελισάβετ, από το ίδιο μονοπάτι.
Aκολουθώντας τον αυτοκινητόδρομο για 10 λεπτά της ώρας καταλήγουμε σε κεντρική πλατεία του χωριού με χαρακτηριστικό παλαιό οικισμό. Επιστρέφοντας στον αυτοκινητόδρομο 100 μ προς Μπενίτσες, συναντάμε το ανάκτορο της Ελισάβετ και του Κάιζερ, το γνωστό μας «Αχίλλειο»!
Aπό τον ίδιο δρόμο, σε απόσταση 2.500 μ., οδηγούμαστε στο υδραγωγείο και από εκεί κατευθυνόμαστε προς τις μαγευτικές Μπενίτσες! Η επιστροφή μας προς την Πόλη της Κέρκυρας είναι πια πολύ εύκολη.
ΠΕΜΠΤΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ...
Bίγλες - Μελίσσι & Βιάνο!
Η τοποθεσία «Βίγκλες» βρίσκετε μόλις 10?-15? της ώρας μακριά από το γνωστό Ξάγναντο (ή, Άγναντη), στα Κομιανάτα, του χωριού Σταυρός, του Δήμου Aχιλλείων και παρόλο ότι το μονοπάτι που μας οδηγεί εκεί (προς τα Ανατολικά) είναι βατό και (ακόμα) ανοικτό... ελάχιστοι από τους σύγχρονους Σταυριώτες το έχουν βαδίσει. Το ίδιο ακριβός συμβαίνει και με την περιοχή Mελίσσι - Βιάνο, που βρίσκετε (ανατολικό) απέναντι από το λόφο της Αγίας Τριάδας στα Λουκάτα στη βόριο - ανατολική πλευρά ενός αντικρινού λόφου...
Και στις δύο περιοχές, γεωλογικές «ιδιοτροπίες».... διαμόρφωσαν ένα ιδιαίτερα άγριο τοπίο. ιδιαίτερα από τις Βίγκλες, η θέα είναι εκπληκτικά μοναδική! Όλη η εσωτερική θάλασσα, η απέναντι η Hπειρώτικη ακτογραμμή (από Βορά προς Νότο) απλώνετε στα πόδια σου! Το βλέμμα σου απλώνετε... σε όλη την ανατολική Κέρκυρα... από τον Παντοκράτορα, στην Πόλη, στην Μπενίτσα, στα Mοραΐτικα... ως τον Κάβο!
Γκρεμοί κατακόρυφοι, μεγάλα πεσμένα βράχια, σπιλώματα, οπές στα βράχια... και πολύ θρυμματισμένο - πετρώδες υλικό... από τις συνεχείς κατολισθήσεις, συνθέτουν (και στις δύο περιοχές) μία, είναι αλήθεια, λίγο επικίνδυνη για τους μη εξοικειωμένους, άγρια, αλλά όμορφη τοπογραφία!
Καλό θα είναι, όποιοι τολμήσουν (με δική τους ευθύνη) να ανέβουν σε αυτές τις τοποθεσίες, να είναι προετοιμασμένοι και εξοπλισμένοι με ειδικά παπούτσια και ρούχα, να έχουν κράνος, φωτισμό και ότι άλλο χρειάζεται για τις σπηλαιολογικές, αναρριχητικές αναζητήσεις!...
Όμως, οι απλοί περιπατητές, φίλοι των μονοπατιών και του βουνού, δεν είναι ανάγκη να απογοητευτούν...
Τα μονοπάτια που οδηγούν σε αυτά τα σημεία, είναι πανέμορφα και εύκολα βατά! Eάν αποφασίσουν να τα βαδίσουν... θα αποζημιωθούν πλήρως για την επιλογή τους!
Τα κείμενα ειναι απο τα Βιβλία του «ΑΡΙΩΝΑ» και απο αναρτήσεις, απο μπλοκ που αναφερωνται στο χωριό «Σταυρος».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου